Kiedy w Piotrkowie obradowali posłowie? Kto przyjeżdżał do miasta podczas sejmów? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie Państwo w poniższym artykule przedstawiającym Piotrków podczas obrad parlamentu.
Kształtowanie się polskiego parlamentaryzmu w epoce staropolskiej było procesem długotrwałym. Sejmiki ziemskie i prowincjonalne za panowania Władysława II Jagiełły stały się poważnymi ośrodkami władzy, biorącymi udział w rządzeniu państwem. W opinii wielu badaczy ważną datą w dziejach ustroju Polski był sejm walny, który obradował w Piotrkowie w 1493 roku. To właśnie wtedy ukształtowała się struktura Sejmu Polskiego, który odtąd tworzyły „trzy stany sejmujące” – król, senat i sejm. Były one sobie równe dostojnością, władzą i znaczeniem. Parlament ten obradował w dwóch izbach. Obradom senatu przewodniczył król. Godność senatorska wiązała się z piastowaniem wysokich rangą urzędów państwowych. W realiach staropolskich była to godność dożywotnia. Posłowie na sejm wybierani byli podczas sejmików ziemskich, na których otrzymywali instrukcje, określające prezentowane przez nich na sejmie stanowisko. W trakcie kolejnego sejmu piotrkowskiego, obradującego w 1496 r. przyjęto zasadę, według której izba poselska stała się organem przedstawicielskim władzy Rzeczypospolitej, a posłowie reprezentowali ogół stanu szlacheckiego.
Na szczególną uwagę w dziejach sejmu piotrkowskiego zasługują obrady Sejmu Egzekucyjnego, obradującego na przełomie lat 1562/1563. Przyniósł on państwu szereg reform, wprowadzanych pod hasłami głoszonymi przez szlacheckie stronnictwo reformatorskie – ruch egzekucyjny. Domagali się oni m.in. odebrania posiadaczom bezprawnie zagarniętych przez nich dóbr ziemskich, czy też zakazu łączenia w ręku jednej osoby kilku ważnych urzędów. Uchwałami tego sejmu wprowadzono wówczas reformę podatków oraz utworzono zawodową, stałą siłę zbrojną – wojsko kwarciane. Skarb przeznaczony na jego utrzymanie ulokowano na zamku w Rawie Mazowieckiej.
W okresie od 1501 do 1567 roku, na 66 sejmów jakie się odbyły ogółem, aż 35 sejmów walnych miało miejsce w Piotrkowie. Corocznie lub najdalej co kilka lat do Piotrkowa zjeżdżały wielkie rzesze ludzi. Obok orszaku monarchy podążał za nim liczny dwór królewski. Do miasta przybywali również senatorowie świeccy i duchowni oraz posłowie ziemscy z całej Korony, a wraz z nimi służba z wyposażeniem i inwentarzem niezbędnym do ich funkcjonowania w podróży. Do miasta przy okazji sejmów, których obrady toczyły się od kilku dni do kilku miesięcy, ściągali również kupcy i rzemieślnicy, którzy liczyli na zyskowne transakcje oraz zbyt swoich towarów i usług.
Po raz ostatni sejm obradował w Piotrkowie w roku 1567. Wiązało się to z podpisaniem pomiędzy Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim aktu unii realnej – Unii Lubelskiej (1569 r.). W jej wyniku powstało państwo z jednym monarchą, jednym sejmem, a także polityką zagraniczną i obronną. Ze względu na wygodę posłów litewskich siedzibą sejmu walnego odbywającego się w Koronie została Warszawa. Koniec „epoki sejmowej” w dziejach Piotrkowa spowodował zahamowanie rozwoju miasta.
Tekst: Maciej Hubka
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim
Opracowano na podstawie:
T. Matuszak, Świadectwa funkcjonowania parlamentu polskiego doby staropolskiej w zasobie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, [w:] Conventa et Parlamenta. Studia i szkice z dziejów parlamentaryzmu, pod red. T. Matuszaka, Piotrków Trybunalski 2015, s. 91-109.
M. Hubka, Problematyka wojskowa na sejmach piotrkowskich, [w:] Conventa et Parlamenta. Studia i szkice z dziejów parlamentaryzmu, pod red. T. Matuszaka, Piotrków Trybunalski 2015, s. 41-51.
Na szczególną uwagę w dziejach sejmu piotrkowskiego zasługują obrady Sejmu Egzekucyjnego, obradującego na przełomie lat 1562/1563. Przyniósł on państwu szereg reform, wprowadzanych pod hasłami głoszonymi przez szlacheckie stronnictwo reformatorskie – ruch egzekucyjny. Domagali się oni m.in. odebrania posiadaczom bezprawnie zagarniętych przez nich dóbr ziemskich, czy też zakazu łączenia w ręku jednej osoby kilku ważnych urzędów. Uchwałami tego sejmu wprowadzono wówczas reformę podatków oraz utworzono zawodową, stałą siłę zbrojną – wojsko kwarciane. Skarb przeznaczony na jego utrzymanie ulokowano na zamku w Rawie Mazowieckiej.
W okresie od 1501 do 1567 roku, na 66 sejmów jakie się odbyły ogółem, aż 35 sejmów walnych miało miejsce w Piotrkowie. Corocznie lub najdalej co kilka lat do Piotrkowa zjeżdżały wielkie rzesze ludzi. Obok orszaku monarchy podążał za nim liczny dwór królewski. Do miasta przybywali również senatorowie świeccy i duchowni oraz posłowie ziemscy z całej Korony, a wraz z nimi służba z wyposażeniem i inwentarzem niezbędnym do ich funkcjonowania w podróży. Do miasta przy okazji sejmów, których obrady toczyły się od kilku dni do kilku miesięcy, ściągali również kupcy i rzemieślnicy, którzy liczyli na zyskowne transakcje oraz zbyt swoich towarów i usług.
Po raz ostatni sejm obradował w Piotrkowie w roku 1567. Wiązało się to z podpisaniem pomiędzy Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim aktu unii realnej – Unii Lubelskiej (1569 r.). W jej wyniku powstało państwo z jednym monarchą, jednym sejmem, a także polityką zagraniczną i obronną. Ze względu na wygodę posłów litewskich siedzibą sejmu walnego odbywającego się w Koronie została Warszawa. Koniec „epoki sejmowej” w dziejach Piotrkowa spowodował zahamowanie rozwoju miasta.
Tekst: Maciej Hubka
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim
Opracowano na podstawie:
T. Matuszak, Świadectwa funkcjonowania parlamentu polskiego doby staropolskiej w zasobie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, [w:] Conventa et Parlamenta. Studia i szkice z dziejów parlamentaryzmu, pod red. T. Matuszaka, Piotrków Trybunalski 2015, s. 91-109.
M. Hubka, Problematyka wojskowa na sejmach piotrkowskich, [w:] Conventa et Parlamenta. Studia i szkice z dziejów parlamentaryzmu, pod red. T. Matuszaka, Piotrków Trybunalski 2015, s. 41-51.
Galeria artykułu
